PBFD โรคไวรัสปากและขนในนกแก้ว (Psittacine Beak and Feather Disease – PBFD)
ในโอกาสวันนกแห่งชาติ (National Bird Day) วันนี้ เราขอพาคุณพ่อคุณแม่ที่เลี้ยงนกมาทำความรู้จักกับโรคไวรัสจงอยปากและขนในนกแก้ว ซึ่งเป็นโรคสำคัญของนกเลี้ยงที่พบได้บ่อย
สาเหตุของโรค
เกิดจากเชื้อไวรัส Circovirus โดยชนิดที่รุนแรงที่สุดคือ PBFD-1 พบมากในนกแก้วเป็นหลัก รายงานครั้งแรกในนกกระตั้ว แต่ปัจจุบันพบในนกหลายสายพันธุ์ เช่น กาล่า มอลัคคั่น แอฟริกันเกรย์ เป็นต้น โดยมีรายงานในแถบเอเชียมากกว่าอเมริกา
ลักษณะอาการ
โรคนี้ส่งผลต่อการสร้างขน เล็บ จงอยปาก รวมถึงเซลล์ที่กำลังเจริญ เช่น เม็ดเลือด ไวรัสสามารถคงอยู่ในสภาพแวดล้อมได้ยาวนานถึง 3 ปี ทำให้บางตัวมีอาการเรื้อรัง แต่บางตัวอาจเสียชีวิตแบบเฉียบพลันโดยไม่ทราบสาเหตุ
การติดต่อ
เชื้อแพร่ผ่านฝุ่นขนและสารคัดหลั่ง เช่น น้ำลาย น้ำตา มูลนก ที่ปนเปื้อนไปยังอาหาร น้ำ พื้นที่อยู่อาศัย กรง หรืออุปกรณ์เลี้ยง โดยแพร่เชื้อผ่านการกินเข้าไปหรือการหายใจ ผู้ป่วยมักเป็นพาหะและแพร่เชื้อได้ตลอดเวลา
รูปแบบความรุนแรงของโรค
โรค PBFD แบ่งอาการเป็น 4 รูปแบบหลัก ได้แก่
- แบบเฉียบพลันมาก (Peracute form)
พบบ่อยในลูกนก โดยเฉพาะกระตั้วและแอฟริกันเกรย์ มีอาการย่อยอาหารช้า กระเพาะพักไม่เคลื่อน ถ่ายเหลว อาเจียน น้ำหนักลด และมักเสียชีวิตรวดเร็ว โดยมักไม่พบความผิดปกติของขน ทำให้ง่ายต่อการมองข้าม - แบบเฉียบพลันที่กระทบระบบเลือด (Acute hematologic form)
มักพบหลังหย่านม นกจะมีภาวะเม็ดเลือดแดงต่ำ เม็ดเลือดขาวต่ำ หรือเม็ดเลือดต่ำทุกระบบ ทำให้ร่างกายอ่อนแอและติดเชื้อแทรกซ้อนได้ง่าย อัตราการเสียชีวิตสูงถึง 100% และมักไม่พบอาการผิดปกติของขน - แบบเฉียบพลันทางผิวหนัง (Acute dermatologic form)
พบมากในช่วงอายุประมาณ 30 วัน ทำให้เกิดความผิดปกติในการสร้างขน เช่น ขนไม่สมบูรณ์ แตกง่าย คดงอ หรือมีการงอกของก้านแข็งแทนขนอุย อาจพบเลือดออกที่รากขน และมักมีอาการย่อยอาหารผิดปกติร่วมด้วย - แบบเรื้อรัง (Chronic form)
พบบ่อยที่สุดและพบได้ทุกช่วงอายุ โดยเฉพาะก่อนอายุ 3 ปี มีอาการเด่นที่ขน เช่น ขนร่วงทั่วตัว ขนผิดรูป เปราะ แตกง่าย รากขนเป็นกระเปาะ อาจอยู่ได้นานหากไม่มีโรคแทรกซ้อน
การวินิจฉัย
สามารถตรวจจากเซลล์ขนหรือเนื้อเยื่อปาก แต่ปัจจุบันนิยมตรวจด้วยวิธี PCR ซึ่งมีความไวและความจำเพาะสูง นอกจากนี้ยังมีโรคอื่นที่อาการคล้ายกัน เช่น Psittacosis และ PDD
การรักษา
ยังไม่มียาที่กำจัดไวรัสได้โดยตรง การรักษามุ่งเน้นการประคับประคอง เสริมภูมิคุ้มกัน ปรับสภาพแวดล้อมให้เหมาะสม และให้สารอาหารเพียงพอ เพื่อให้นกสามารถต่อสู้กับโรคได้เอง
เมื่อผลตรวจเป็นบวก
คุณหมอจะส่งตรวจด้วย Real-time PCR หากผลเป็นบวกในนกที่ยังไม่แสดงอาการ อาจหมายถึงติดเชื้อแต่ร่างกายยังควบคุมได้ แนะนำให้ตรวจซ้ำใน 90 วัน
- หากผลเป็นลบครั้งถัดไป หมายถึงร่างกายกำจัดเชื้อได้แล้ว
- หากยังเป็นบวก อาจเป็นภาวะติดเชื้อชนิดไม่แสดงอาการ และควรตรวจซ้ำทุก 90 วัน พร้อมดูแลแบบประคับประคอง
คำแนะนำเพิ่มเติม
หากเลี้ยงนกหลายตัว ควรแยกตัวที่ป่วยออกทันที และทำความสะอาดอุปกรณ์ กรง และพื้นที่ด้วยน้ำยาฟอกขาว (Sodium hypochlorite) อัตรา 1:50 ทิ้งไว้ 10–15 นาที แล้วล้างออก
ในวันนกแห่งชาตินี้
เว็ทอะซูมอบของขวัญสำหรับบ้านที่เลี้ยงนกทุกบ้าน หากจองแพ็กเกจตรวจสุขภาพภายในเดือนนี้ และนัดตรวจไม่เกินวันที่ 31 ม.ค. 68 จะได้รับคูปองส่วนลด 10% สำหรับใช้ในวันตรวจสุขภาพทันทีค่ะ
reference:
1.Identification of a sequence from the genome of porcine circovirus type 2 with an inhibitory effect on IFN-alpha production by porcine PBMCs
J Gen Virol (2003), pp. 842937-842945
2.Psittacine circovirus infection in parakeets of the genus Eunymphicus and treatment with B-(1,3/1,6)-D-Glucan
Avian Dis, 514 (2007), pp. 989-991
Abstract
Eight captive-bred horned parakeets (Eunymphicus cornutus) and four captive-bred Major Mitchell cockatoos (Cacatua leadbeateri) from the same aviary tested positive for psittacine circovirus (PsCV) DNA in whole blood by nested–polymerase chain reaction (PCR). The chronic form of disease with feather fragility and loss was observed in three horned parakeets. Infection in other individuals was subclinical. Immunosuppression, either hematologically or as susceptibility to secondary infections, was not observed. Treatment consisted of the administration of ?-(1,3/1,6)-d-glucan from oyster mushroom (Pleurotus ostreatus). Excluding two accidentally dead parakeets, four out of the original six horned parakeets, and all Major Mitchell cockatoos were negative for PsCV DNA in whole blood in 7–9 mo after the treatment was started. Even though the absence of PsCV DNA in blood does not signify elimination of the virus from the whole organism, these preliminary results indicate a possible effect of ?-glucan in the treatment of PsCV infection. To the author’s knowledge, this is the first report of PsCV in horned parakeets.